Του
ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ
Καθηγητή Πολιτικής και Κοινωνικής Φιλοσοφίας
Ο Νικόλα Αμπανιάνο ήταν ένας ιταλός υπαρξιστής φιλόσοφος (1901 – 1990) και αποτελεί ακόμη και σήμερα μια ενδιαφέρουσα περίπτωση ενός στοχαστή ο οποίος εξετάζει τη ζωή, την πολιτική, την τέχνη στο περιθώριο της δυνατότητας η οποία λειτουργεί ως ενεργειακή και εμπράγματη στάση ζωής. Για τον Νικόλα Αμπανιάνο, η δυνατότητα υπάρχει παντού και δηλώνει την παρουσία της σ’ όλες τις καταστάσεις, υπάρχει στα κύματα της εξέλιξης του κόσμου και του ανθρώπου, στους δρόμους της ζωής, στον ορίζοντα τριγύρω μας. Οι δυνατότητές μας αποτελούν τις άγρυπνες ελπίδες μας, εκείνες με τις οποίες αναμετριόμαστε για να βγούμε από τα αδιέξοδά μας, είναι ό,τι αρνείται την πολιορκία της συνήθειας, είναι ό,τι πυροδοτεί την αλλαγή στον κοινωνικό και πολιτικό μεσσιανισμό.
Τα ερωτήματά του στο επίπεδο της πολιτικής δράσης και στοχασμού ήταν σαφή. Ποιο νόημα έχει η πολιτική δράση; Πώς νοηματοδοτούμε την καθημερινή μας εμπειρία; Πώς λειτουργούν τα κοινωνικά υποκείμενα στο δικαίωμα της ελευθερίας τους; Από το 1945 έως το 1950, η υπαρξιακή του φιλοσοφία ήταν η μόνη που διέθετε στην Ιταλία, και όχι μόνο, μια πολιτική εκφραστικότητα. Δεν είναι περίεργο ότι από το 1945 ο υπαρξισμός και ο αντιφασισμός ταυτιζόταν στους πολιτικούς χώρους της Ιταλίας, ενώ τον υπαρξισμό του Νικόλα Αμπανιάνο ασπάζονταν πολιτικές φιγούρες της ιταλικής πολιτικής δράσης, όπως ο Πιέτρο Ινγκράο και η Ροσάνα Ροσάντα.
Ο Νικόλα Αμπανιάνο θεωρούσε ότι η τελείωση του ανθρώπου ως ελεύθερη και υπεύθυνη ύπαρξη δεν πραγματοποιείται διά της αναγωγής του σε πολίτη, επισημαίνοντας ότι σε μια δικαιοκρατούμενη πολιτεία που ενσαρκώνεται από τους θεωρητικούς της φιλελεύθερης πολιτικής σκέψης και τους οπαδούς του νομικού θετικισμού δημιουργείται ένα κάλυμμα μιας τυπικής νομικής ισότητας. Έτσι, ο άνθρωπος, απογυμνωμένος από τις πολλαπλές ανθρώπινες ιδιότητες που τον συνθέτουν, εμφανίζεται ως μια αφηρημένη ισοδύναμη μονάδα. Να γιατί, σύμφωνα με τον Νίκολα Αμπανιάνο, αυτή η τυπική ισότητα αφαιρεί από τον άνθρωπο τη δημιουργική του πρωτοτυπία, την κοινωνική του αναφορά και τελικά τον απογυμνώνει από την ουσιαστική του οντότητα και τον καθιστά επαίτη περισσότερων και γενικά αφηρημένων δικαιωμάτων. Μέσα, λοιπόν, σ’ αυτήν την προοπτική ενισχύεται αποφασιστικά το κράτος, η εξουσία και, σύμφωνα πάντα με τον Νίκολα Αμπανιάνο, καθίσταται το κράτος μηχανισμός μιας αφηρημένης και γενική αρχής που παραχωρεί δικαιώματα και καταξιώνει τον πολίτη ως ενεργό μέλος της κρατικής και διεθνούς κοινότητας. Συμπληρώνει, επίσης, ο Νίκολα Αμπανιάνο ότι, αν στην αρχαιότητα θεωρήθηκε ως περιεχόμενο της αξιοπρέπειας και της αρετής του πολίτη η συμμετοχή του στη ρύθμιση των κοινών υποθέσεων, η σύγχρονη φιλελεύθερη εποχή, η οποία έχει χαρακτηριστεί ως μια βιομηχανία πλαστών ανθρώπινων δικαιωμάτων, αναγνωρίζει την αξιοπρέπεια του ανθρώπου από τη συμμετοχή του στο πλέγμα των νομικών και υπό όρων ελευθεριών και εξαρτήσεων. Αυτή η απεικόνιση, θα πει ο Νίκολα Αμπανιάνο, δημιουργεί τις συγκρούσεις που αναπτύσσονται, γιατί δεν μπορεί να γεφυρωθεί η αντινομία μεταξύ πολίτη και ανθρώπου.
Ένας άλλος άξονας της πολιτικής φιλοσοφίας του Νίκολα Αμπανιάνο είναι το υπερβολικό πλεόνασμα εξουσίας που υπάρχει στην κοινωνία και το ότι αυτό διαχέεται σε κοινωνικές τάσεις και σε ομάδες που διαπλέκονται με την εξουσία. Εξάλλου, θα τονίσει ότι οι εξουσίες υπακούουν σε κομματικές αξιώσεις ή σε μεγάλα συμφέροντα και χάνονται μέσα στη μικροπολιτική τους αυθαιρεσία. Η υπαρξιακή πολιτική προσέγγιση του Νικόλα Αμπανιάνο θεωρήθηκε πρωτοπόρα για την εποχή του και απασχολεί έως και σήμερα πολλούς διανοητές.
ΤΟ ΠΑΡΟΝ
The post Απ. Αποστόλου στο “Π”: Η υπαρξιακή πολιτική του Νικόλα Αμπανιάνο appeared first on ΤΟ ΠΑΡΟΝ.
Διαβάστε περισσότερα